Jacques Pervititch gözünden İstanbul'un Mezarlıkları araştırması!

İstanbul, tarihinde hiçbir şeyden çekmemiştir; yangından ve depremden çektiğini. Aylarca beşik gibi sallanan kent, yerle bir olurken; yapı malzemesi olarak ahşabın tercih edilmeye başlandığı dönemlerde de yangından yakasını kurtaramamış, bir baştan başlayıp kenti yok eden yangınlar musallat oluvermiştir, bu kez de.

 

İşte bu yangınların en büyüklerinden biri olan 1870 Beyoğlu büyük yangını, sonrasında farklı bir uygulamayı gündeme getirmiştir.

 

İstanbul halkı, yangın riskini karşılamak üzere sigortayı keşfetmiştir. Şimdilerde deprem sigortasının revaçta olması gibi, o dönem de yangın sigortası kârlı bir iş haline gelir. Ve sigorta şirketleri, İstanbul'un yapı dökümünü görmek isterler. Bu bilgi için, ilk uygulama 1904–1906 yılları arasında C.E. Goad şirketine sipariş edilen ve sınırlı bir alanı kapsayan sigorta haritaları olur. İkinci uygulama, kentin hemen hemen tüm alanını kapsayan ve Türkiye Sigortacılar Daire–i Merkeziyesi adına JacquesPervititch tarafından hazırlanan ve Pervititch Sigorta Haritaları olarak bilinen çalışma olur. Bu çalışma, Axa Oyak'ınsponsorluğunda, hem ilgilileri hem de bu konunun araştırmacılarının dikkatine derli toplu bir çalışma olarak sunuldu.

1922–1945 yıllarını kapsayan Pervititch Sigorta Haritaları, İstanbul'un yapı tarihinin seçici bir şekilde dökümü olmasının yanı sıra, bugünden baktığımızda Cumhuriyet'in ilk yıllarındaki İstanbul'un sosyal tarihine ilişkin bilgiler vermesi bakımından gerek araştırmacılara gerekse ilgililerine önemli bilgiler veriyor.

 

Sigortacılık sektöründe kullanılmak üzere yapılan ve yaklaşık 280 çizimden oluşan bu haritalar, 1950'li yıllarda kapsama alanının sonuna varılması ve yangın sigortasına olan talebin düşmesiyle son bulmuştur. Doç. Dr. Murat Güvenç, Pervititch Haritaları ile ilgili şu bilgileri aktarıyor: "Pervititch Haritaları, hiç kuşkusuz İstanbul Ansiklopedisi'ndeki ilgili maddede de vurgulandığı üzere, 'tarihi İstanbul'un rökonstrüksiyonu' açısından emsalsiz, değerli ve vazgeçilmez bir kaynaktır. Ancak seçilen temsil dili nedeniyle harita, bu haliyle kent tarihi yazarlarının veya kent araştırmacılarının, genel farklılaşma eğilimlerine ilişkin bilgi beklentilerini karşılamaktan uzaktır. Bu nedenle haritanın 'İstanbul'un kent tarihini yazmak için önemli bir fiziksel temel oluşturduğu' yönündeki değerlendirmeleri ihtiyatlı ve koşullu bir iyimserlikle yorumlamak yararlı olacaktır... Oysa aynı haritaya yüklenmiş veriler, coğrafi bilgi sistemleri platformuna aktarılırsa keşifsel, betimleyici, sınama, açıklama ve yordama amaçlı çok sayıda kent araştırmasını destekleyecek etkin bir veri tabanına dönüştürülebilir."

 

JacquesPervititch'in Saint Joseph Fransız Lisesi 1895 mezunu olduğunu; kendi çizimlerinin 1939 tarihli Kadıköy–Moda paftasını, "Burslu okumama olanak sağlayan eski okuluma benden bir hatıra" notuyla bu okula hediye ettiğini ve diğer kişisel bilgileri de Müsemma Sabancıoğlu'nun araştırmasından öğreniyoruz.

 

Sabancıoğlu'nun aktardığı bilgiler şunlar: "Okulun arşivinde hızla yaptığımız bir araştırma sonucunda JacquesPervititch'in Galata'daki Saint Pierre İlkokulu'ndan Saint Joseph'e geçtiğini öğrendik. 1892–1895 arasında kayıtlarda adına sürekli iftihar öğrencisi, okul birincisi olarak rastladığımız JacquesPervititch'e okul hayatı boyunca hep yüksek 'Hal ve Gidiş Notu' verilmiş." Pervititch Sigorta Haritaları'nıgünyüzüne çıkaran bu çalışma, İstanbul'un Cumhuriyet Dönemi'ne ilişkin yeni araştırmacıların ve araştırmaların da katılımıyla farklı farklı şekilde ileride karşımıza çıkacak gibi. (Hüseyin Sorgun)

 

(http://arsiv.zaman.com.tr/2001/03/20/kultursanat/kultursanatdevam.htm)

 

 

“Sigortalanacak mülkün, çevresinde yangın riski yaratan faktörlerin ne olduğu,tehlike anında yapılacak müdahalenin ne kadar süratle yapılacağı sigortacılar içinönemliydi. Ahşap yapılardan kurulu dar sokaklarda bulunan, su kaynaklarına uzakmülklerin sigortalanması riskliydi. Riskin derecesi, alınabilecek tedbirlere bağlı olaraksigorta bedelleri de değişiyordu. 1900'de kurulan sigorta şirketleri sendikası tarafından1904-1906' da İngiliz Chase E. Goad İnşaat Mühendisliği Şirketi'ne İstanbul veİzmir'deki yangın risklerini gösteren haritalar yaptırıldı. Bu haritalarda merkezi işbölgelerine öncelik verildi. Bu kadar geniş bir alanı kapsayan ve ilk olan bu çalışmabelirgin bir nirengi ağının ve altlık olarak kullanılabilen haritaların bulunmayışınedeniyle istenen detayları veremedi. 1890'lı yıllarda sadece Galata ve Pera çevresinikapsayan sigorta haritalarının ardından yapılan Goad Haritalarını, 1920'li yıllardaJacguesPervititch'e yaptırılan haritalar izledi.”

 

 

 

Ticaret ve sanayi merkezi, Türkiye´nin en büyük ve en önemli kenti İstanbul binlerce yıllık tarihi, farklı uygarlıkların beşiği olma özelliği ve doğal güzellikleri ile kuşkusuz bir dünya mirası. 

 

Yaşadığımız sürece bu mirası korumak ve sonraki nesillere aktarmak bizim görevimiz.İşte, elinizdeki bu kitap bu düşünceler ışığında gerçekleşti. 1999 yılında Oyak Sigorta ile Nordstern-imtaş Sigorta´nın birleşmesiyle oluşan AXA OYAK Grubu´nun genel müdürü olarak, yeniden yapılanma çalışmalarının yoğun bir tempoyla sürdürüldüğü günlerden birinde bir çay molası sırasında Pervititch haritaları ile tanıştım. 

 

Kocaman paftalar, kalamazolar içinde, toplantı odasındaki masanın üzerinde adeta sigortacılığın ne kadar ciddi bir iş olduğunu kanıtlar şekilde duruyordu. Sigorta şirketlerinin, sattıkları yangın sigortaları nedeniyle bölgesel risk seviyesini izleyebilmek amacıyla yaptırdıkları bu haritalara mesleki bir merakla bakmak istedim. 

 

Doğal olarak öncelikle, nüfusta kayıtlı olduğum Cihangir-Firuzağa Mahallesi´nin bulunduğu paftayı aradım. Harita üzerinde sokakları, caddeleri o zamanki isimleri ile tararken birden gözümün önünde rahmetli babaannem ve büyükbabamın siluetleri canlandı, ilkokuldayken yaz tatillerimi Bostancı´daki ahşap köşkte yanlarında geçirdiğim babaannem ve büyükbabam, ben doğmadan önce Cihangir´de yaşamışlar, şimdi önümde duran sokaklar, yokuşlar, caddelerde dolaşmışlardı. Çok değişik duygular içindeydim ve heyecanlanmıştım. O günden beri de ne zaman üzerinde çalışılan bir konudan uzaklaşma ihtiyacı duysam hemen bu haritalara yöneliyorum. (Sunuş)  “Cemal Ererdi–Axa Oyak Genel Müdürü”