Özellleştirilen elektrik şebekelerine 10 milyar lira harcanacak!
Geçtiğimiz günlerde dört bölgenin devir işleminin tamamlanmasının ardından özelleşen elektrik dağıtım bölgesi sayısı 18'e çıktı. Bölgeleri devralan şirketler yatıran atağına kalktı. 20-30 yıllık yaşlı şebekeleri yenilemeye koyulan şirketlere EPDK, 2011-2015 yılları arasında 8.5 milyar liralık yatırım koşulu getirdi. Buna karşı şirketler 2015 sonunda 10 milyar liralık yatırım yapmayı öngörüyor
İhalelerin 'değişmez üçlüsü' olarak anılan Cengiz-Kolin-Limak, toplam 2.5 milyar dolar verdikleri ve toplam abone sayısı 6 milyonu bulan Boğaziçi ve Akdeniz Elektrik'i geçtiğimiz günlerde devraldı. Ardından Aras ve Dicle Dağıtım, yeni sahiplerine resmen geçti. Böylece özelleşen elektrik dağıtım bölgesi sayısı 18'e çıktı.
Özelleştirilmesi sözkonusu olan 18 dağıtım şirketinden 15'inin de özel sektöre devri tamamlanmış durumda. Ağustos ayının başına kadarda Türkiye'deki 21 dağıtım bölgesinin tamamı özel sektörün eline geçerek dağıtım özelleştirmeleri tamamlanmış olacak.
Özelleştirmelerin ardından gündeme gelen konuların başında ise özel sektöre devredilen şebekelerin yaşlı olması geliyor. Devralınan şebekelerin ortalama yaşlan 20 ila 30 yıl arasında değişiyor. Şebekelerin yaşı hem kayıp-kaçak yönünden hem de sisteme verilen enerjinin kalitesi bakımından oldukça önem taşıyor. Bu nedenle yaşlı şebekelerin yenilenmesi gerekiyor. Dağıtım bölgelerinin kamunun elinde olduğu 2006 - 2010 yıllan arasında yapılan şebeke yatırım tutarı 3 milyar TL. Özelleşme sürecinin hızlandığı 2011- 2015 yılları arasında ise EPDK'nın özel sektör dağıtım şirketlerine zorunlu kıldığı yatırım tutarı ise 8.5 milyar TL. Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği (ELDER) Yönetim Kurulu Başkanı Nihat Özdemir, "Yatırım miktarı ilk 5 yılda 3 milyar lirayken, ikinci 5 yılda ise 8.5 milyar liraya çıkıyor. 2011'den bugüne kadar yaptığımız yatırım miktarı 2.2 milyar lirayı aştı. 2015'in sonunda şebekelerimize 10 milyar liralık yatırım yapacağız. Bu yatırımların sonunda 20-30 yaşında olan şebekelerin ortalama yaşları 12'ye kadar düşmüş olacak. Yani şebekelerimiz gençleşecek. Bu yatırımların geri dönüşünü 10 yılda alacağız" diye anlatıyor.
KAYIP-KAÇAKTA DÜŞÜŞ
2011 yılının başında Türkiye'de kayıp kaçak oranı ortalama yüzde 17'ydi. Son iki yılda yapılan yatırımlar ve özelleşen 13 bölgenin katkısıyla 2012 yılının sonunda kayıp-kaçak oranı yüzde 13'e düştü. 2002 yılında 120 milyar kWh olan Türkiye'nin elektrik tüketiminin 2012 yılında 240 milyar kWh'ye yükseldiği göz önüne alındığında, 4 puanlık iyileşmenin yaklaşık 10 milyar kWh'ye denk geldiği görülüyor. Kayıp kaçak oranında bu azalışın Türkiye için 2 milyar TL'lik bir kazanç anlamına geldiğine vurgu yapan Özdemir, şunları ekliyor: "Kayıp-kaçaktaki bu azalışlar tarifeye yansıtılıyor. 2013 yılında kayıp kaçakta Türkiye ortalaması yüzde 12 olarak hedeflendi. Özelleşmiş 13 bölgenin kayıp-kaçak oranlarının ortalaması yüzde 9.8. Dicle ile Van Gölü dağıtım bölgeleri kayıp-kaçak ortalamasını yükselten iki önemli dağıtım bölgesi. Bu iki bölge yüzünden Türkiye'nin kayıp-kaçak oranı yüzde 13'e yükseliyor."
4 MİLYON SAYAÇ DEĞİŞECEK
Türkiye'nin kayıp-kaçak ortalaması önümüzdeki iki yıldan sonra yüzde 10'ların altına düşecek. Bu sağlandığı takdirde şebekeler, AB üyesi ülkelerdeki şebekeler seviyesine ulaşmış olacak. Öte yandan 2023 yılına kadar Türkiye'nin elektrik tüketimi bugünkü seviyenin iki katına çıkarak 500 milyar kWh'ye ulaşacak. Bunun 100 milyar doların üzerinde yatırım gerçekleştirilmesi gerekiyor. Elektrikte her gün 06.00-17.00, 17.00-22.00 ve 22.00-06.00 arasında uygulanan üç tarife bulunuyor. 17.0022.00 saatleri arasındaki tarife en pahalı, 22.00-06.00 saatleri arasında uygulanan ise en ucuz olanı. Bugün 10 yıllık süresi dolan sayaçların büyük bir bölümü mekanik sayaçlar ve bu sayaçlarda vatandaşın bu üçlü tarifeyi kullanması mümkün değil. Ancak mekanik sayaçlarını değiştirip elektronik sayaçlara geçenler, elektrik faturalarında önemli bir düşüş sağlıyor. Toplam 3-5 - 4 milyon arasında sayacın değişeceğini belirten ELDER Genel Sekreteri Uğur Yüksel, "Eskimiş sayaçların değiştirilmesi görevi dağıtım şirketlerine verildi. Hem sistemdeki toplam kayıp açısından hem de vatandaşın üçlü tarife sistemine geçerek daha ucuz elektrik faturalarına ulaşması için elektronik sayaçlara hızla geçilmesi gerekiyor. Sayacınızı değiştirsek bile faturanızda herhangi bir bedel görmeyeceksiniz" diyor.
Eski sayaçların ayar bedelinin 72 lira, sayaçların değiştirilmesinin ise 49 lira olduğu; yani eski sayaçların değiştirilmesinin ayarlanmasından daha ucuza geldiği vurgulanıyor.
AB'DE 300 PROJE YAPILDI
Avrupa'da son 10 yılda 300 kadar akıllı şebeke projesine yaklaşık 5.5 milyar Euro yatırım yapıldığını söyleyen Deloitte Türkiye Enerji ve Doğal Kaynaklar Endüstri Lideri Uygar Yörük, şunları anlatıyor: "Örneğin; Avustralya devleti, 'akıllı şebeke, akıllı şehirler' projesine 52.5 milyon Euro ayırmış. ABD'de ise akıllı şebeke yatırımlarının önümüzdeki 20 yıl içindeki toplam maliyetinin 338 - 476 milyar dolar arasında olması bekleniyor. Çin'de 2009 - 2020 yıllan arasında akıllı şebeke teknolojisinin geliştirilmesi için 101 milyar dolar yatırım planlamış durumda."
BÜYÜK PAZAR YARATTILAR
Dağıtım şirketlerinin şebeke yenileme çalışmalarına paralel olarak altyapı hizmetleri veren teknoloji şirketleri de işlerinde hareketlilik yaşıyor. Atos da bunlardan biri. Türkiye'nin 2023 vizyonu çerçevesinde, yenilenebilir enerji kaynakları ve akıllı şebekelere (Smart Grid) geçiş sürecinin hızlanacağını düşünen Atos Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO'su Orhan Akbulut, "Bugüne kadar Türkiye'de oluşturduğumuz çözümlerle yaklaşık 4 milyon abonelik bir altyapının yönetilmesi sağlanıyor" diyor.
Çoruh EDAŞ, Fırat EDAŞ ve Trakya EDAŞ bölgesinde, elektronik sayaçların otomatik olarak okunması, faturalandırılması, raporlanması ve kayıp kaçak takibi gibi işlemlerin yapılmasını sağlayan otomatik sayaç okuma sistemleri (OSOS) projelerini yürüten Viko ise; bu zamana kadar 25 bin adedin üzerinde OSOS projesi gerçekleştirmiş. Kayseri, Ankara ve Konya'da altyapı sistemleri bulunan Siemens ise Ankara'daki projesini Enerjisa'nın bölgedeki elektrik dağıtımını üstlenmesinin ardından iki kez yükseltmiş durumda. Yılsonunda 900 trafo merkezini izleyecek kapasiteye erişilmesi planlanıyor.
Sakarya ve Kocaeli illerinin elektrik dağıtımını üstlenen SEDAŞ'a proje gerçekleştiren şirket ayrıca; Aydın, Denizli ve Muğla bölgelerinde faaliyet gösteren AYDEM'in ihalesini de kazanmış bulunuyor. Çamlıbel EDAŞ, Uludağ EDAŞ, Meram EDAŞ, Başkent EDAŞ ve AKEDAŞ da projelerinde Siemens'i tercih eden kurumlar arasında. Siemens'in 'SCADA DMS' adı verilen modern dağıtım altyapıları devam edenlerle birlikte 7 bölgede uygulanıyor.
Elektrik dağıtım bölgelerinin 15'inin devri tamamlandı
Şirket İhale bedeli (Milyon S) Yatırımcı Mevcut Durumu
Başkent Edaş 1.225.0 Enerjisa-Verbund 2009'da devredildi
Sakarya Edaş 600.0 Akcez 2009'da devredildi
Meram Edaş 440.0 Alarko-Cengiz 2009'da devredildi
Osmangazi Edaş 485.0 Eti Gümüş 2010'da devredildi
Uludağ Edaş 940.0 Limak-Kolin-Cengiz 2010'da devredildi
Çamlıbel Edaş 258.5 Limak-Kolin-Cengiz 2010'da devredildi
Yeşilırmak Edaş 441.5 Çalık Enerji 2010'da devredildi
Çoruh Edaş 227.0 Aksa Elektrik 2010'da devredildi
Fırat Edaş 230.0 Aksa Elektrik 2010'da devredildi
Trakya Edaş 575.0 IC Holding 2011'de devredildi
Boğaziçi Edaş 1.960.0 Limak-Kolin-Cengiz Mayıs 2013'te devredildi
Akdeniz Edaş 546.0 Limak-Kolin-Cengiz Mayıs 2013'te devredildi
Gediz Edaş 1.231.0 Elsan-Tümaş-Karaçay Mayıs 2013'te devredildi
Aras Edaş 128.5 Kiler Alıveriş Hizmetleri Haziran 2013'te devredildi
Toroslar Edaş 1.725.0 Enerjisa Onay sürecinde
Ayedaş 1.227.0 Enerjisa Devir sürecinde
Vangölü Edaş 118.0 Türkerler Devir sürecinde
Dicle Edaş 387.0 Işkaya-Doğu Haziran 2013'te devredildi
Özlem Bay Yılmaz/Ekonomist
Yorum Yaz